Hercules Park Valkenberg

 

Het beeld toont Hercules met de huid van de Nemeïsche leeuw. Herakles of Hercules is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij was een Griekse heros en werd beroemd om de 12 moeilijke werken die hij uitvoerde in opdracht van koning Eurystheus.
Het beeld maakt onderdeel uit van 17 anderen zandstenen beelden die Willem III tussen 1670 en 1686 kocht. De beelden stonden verdeeld over grasperken in het Valkenberg park.
Hercules is het enige originele beeld dat overgebleven is. Dit beeld zou in 1887 uit de vijver van park zijn opgevist. Van dit beeld werd een replica gemaakt dat ook weer in het Valkenberg park werd geplaatst.
Het 1e replica beeld kreeg in het verleden meerdere keren te maken met vandalisme. In 2004 werd het zelfs onthoofd en op diverse andere momenten werd het met ‘Vuile Jan’ beklad. In de volksmond heette dit beeld daarom ook ‘Vuile Jan’, hetgeen betrekking heeft op de schaarse kledij. Op 4 april 2018 is dit replica beeld door de gemeente gesloopt, omdat het te veel geleden zou hebben en er werd een nieuw beeld besteld in Italië.
Het 2e replica werd in marmer gemaakt dat aanzienlijk sterker (harder) is en het werd op 4-12-2019 weer in het perkje geplaatst. Het perkje – waar zich veel hangjongeren begeven – kreeg ook een opknapbeurt omdat onder andere de buxushagen door de buxusmot kaal gevreten waren.

Naam: Hercules, Vuile Jan in de volksmond
Omschrijving: Beeld van Hercules uit de Griekse mythologie
Materiaal: Italiaans marmer
Hoogte: 2,5 meter
Jaar: 1995 (1e replica), 4-12-2019 (2e replica)
Locatie: Valkenberg park N51 35.473 E4 46.763

beeld van catechist Begijnhof

Beeld ter herinnering aan de Vereniging van Catechisten. In 1920 begon in huisje 39 van het begijnhof het zogenaamde Maria Liefdewerk. Hieruit ontstond onder bezielende leiding van mgr. F.B.J. Frencken de op 8 december 1928 opgerichte Vereniging van Catechisten. Deze Sociëteit van Apostolisch Leven hield zich bezig met de godsdienstige en maatschappelijke verheffing en ondersteuning van meisjes, vrouwen en kwetsbare gezinnen.
De vereniging was met name actief in het pastoraat en sociaal-maatschappelijk werk in West-Brabant en Zeeland, maar ook tot ver buiten de landsgrenzen. In totaal 232 jonge vrouwen stelden in die tijd hun leven in dienst van deze vereniging.
Het beeldje is onthuld door mevrouw M.H.L. Adriaanse, een van de laatste nog levende catechisten.

Omschrijving: beeld van catechist
Kunstenaar: (echtpaar) Jean Bremers – RKD en Marianne Bremers – RKD
Materiaal: brons
Hoogte:  50 cm
Jaar: 30-8-2020
Locatie: links van de St. Catharina kerk

Borstbeeld kasteel van Bouvigne

Beeld in kasteel van Bouvigne. Op de borst draagt de man een ridderkruisje waaruit dat het een belangrijke man was of de man heeft een belangrijke daad verricht.

Omschrijving: borstbeeld van man
Hoogte: ca. 70 cm
Materiaal: hout
Locatie: entree kasteel Bouvigne

St. Franciscus Kloosterstraat Bavel

Dit beeld is gemonteerd boven de toegangsdeur van het voormalige kleine zuster klooster De Zusters Franciscanessen. De zusters gingen zich vestigen aan de Lange Vore. Met bloedend hart namen ze afscheid van het hun zo vertrouwde gebouw aan de Kloosterstraat. Bijna 3/4 eeuw hebben de zusters in de gemeenschap Bavel een belangrijke rol gespeeld.
In het Gedenkboek van 1932 werd het klooster Bethanië en de St.Brigidaschool te Bavel als volgt beschreven.
“Den 9de November 1923 deden enige zusters van Roosendaal haar intrede in het mooie kloostertje Bethanië, dat de Hoogeerw. Zeergeleerde Heer Dr.P.G.H. Dirckx, deken van Ginneken, in zijn parochie Bavel had laten bouwen.
Het was opgetrokken door den kundigen bouwmeester, den Benedictijn Dom Bellot. Aanvankelijk werd in dit gesticht een bewaarschool en een naaischool geopend; later in 1930, werd er ook een school voor lager onderwijs voor meisjes aan verbonden.
Deze school staat onder de bescherming van de H.Brigida, die ook te Bavel bijzonder wordt vereerd. Ook is er in dit, klooster een gediplomeerd zuster ge plaatst, die belast is met de wijkverpleging”.
Na het vertrek van de zusters is sinds 1996 het gemeenschapshuis in het verbouwde en uitgebreide klooster gevestigd.

Omschrijving: beeld van St. Franciscus
Hoogte: ca. 1 meter
Materiaal: steen
Locatie: Kloosterstraat 3, Bavel

Gevelreliëf Maria Kapelstraat

In 1939 liet de kunstenaar een huis bouwen aan de Heusdenhoutschestraat in Heusdenhout. De bouwer was aannemer Dirk van den Broek die schuin tegenover de bouwplaats woonde. Het huis werd speciaal ingericht voor het maken van kunstwerken met een glazen atelier. De succesvolle kunstenaar bracht aan de gevel van zijn huis een kunstwerk aan met de naam ‘De Stuyft’, genoemd naar de buurtschap. Het roodstenen terra cotta mozaïek kunstwerk bestaande uit tientallen tegels werd in de steenfabriek in Dorst gebakken. Bij de annexatie van Heusdenhout veranderde de straatnaam in Kapelstraat.
Het is redelijk zeldzaam dat een woonhuis van een dergelijke groot gevelsteen/beeld is voorzien. Deze figuur is omringd door bloemen, sterren, de zon en een paard met ruiter. In haar handen houdt ze een bussel korenaren vast.

Omschrijving: gevelreliëf van Maria
Kunstenaar: Toon van de Wiel– RKD
Hoogte: 3,1 meter
Breedte: 2, 25 meter
Inscriptie: “Deze steen werd gelegd door Wim van Vught zoon van den architect Piet van Vught. Zomer 1939”
Jaar: 1939
Materiaal: terra cotta mozaïek
Locatie: Kapelstraat 21

Mozaïek met stilleven Green Hill Sabastraat

Het kunstwerk dreigde verloren te gaan bij de sloop van Heuvel 100 in 2011, de voormalige Regina Pacis huishoudschool. Het kunstwerk werd gered voor de slopershamer, nadat belangengroep “Behoud Kunstwerken Heuvel 100” zich bij de gemeente sterk maakte voor behoud van 3 kunstwerken. Het aan de gevel bevestigde kunstwerk werd vakkundig verwijderd. De kosten werden daarbij gedeeld door de gemeente Breda en woningstichting Laurentius.
Het mozaïek werd opgeknapt en kreeg sinds 2014 een plaatsje in de entreehal van appartementencomplex Green Hill.

Omschrijving: mozaïek met stilleven met mensen en dieren
Kunstenaar: Piet Buijs – RKD
Hoogte: ca. 45 cm
Materiaal: keramiek
Locatie: Green Hill, Sabastraat 21-213

De meisjes van de Heuvel Mgr. Nolenplein

.

(foto oude situatie, Regina Pacis huishoudschool)

Naam: De meisjes van de Heuvel
Omschrijving: mozaïek
Kunstenaar: Piet Buys – RKD
Hoogte: ca. 1,5 meter
Materiaal: steen
Locatie: Mgr. Nolensplein, kinderdagverblijf van Kober / het nieuwe huis (sinds 2013)

Met de op handen zijnde afbraak van de voormalige Regina Pacis huishoudschool, beter bekend als Heuvel 100, dreigden de drie kunstwerken die zich in en tegen het gebouw bevonden, verloren te gaan. Wijkraad Heuvel en betrokken Bredanaars hebben samen met de gemeente en Laurentius Wonen de kunstwerken gered. Van meet af aan stond voor de initiatiefnemers vast dat de kunstwerken door herplaatsing behouden moesten blijven, liefst in de wijk waar heel veel bewoners ermee zijn opgegroeid.
Voor het aan de binnenzijde van gebouw bevestigde kunstwerk toonden de gemeente Breda en Laurentius aanvankelijk niet bereid tot professionele verwijdering. Dat zou te complex zijn en de kosten te hoog. Het kunstwerk werd gered voor de slopershamer, nadat belangengroep “Behoud Kunstwerken Heuvel 100” zich sterk maakte voor behoud van 3 kunstwerken. De kosten werden uiteindelijk opgehoest door de Stichting Wijkbelang Heuvel.
Het mozaïek is typerend voor de oorspronkelijke huishoudschool en karakteristiek over de denkwijze hoe men in de twintigste eeuw dacht over de man-vrouw verhouding. De vrouw zorgt voor de kinderen en hoort achter het fornuis, dat spat er aan alle kanten vanaf! De afbeelding toont 5 verschillende meisjes/vrouwen die zich bezig houden met huishoudelijke taken. Het zijn de taken: strijken, kinderen wassen, schoonmaken, borduren? en ?
Bij de redactie is niet bekend waar het mozaïek zich nu bevindt.

Barmhartige Samaritaan St. Annakapel

Dit beeld is geplaatst ter herinnering aan de Heusdenhoutse missionaris en bisschop monseigneur A.C. Ommen in de vorm van de barmhartige Samaritaan. Het brengt tot uitdrukking hoe de oud dorpsgenoten aan hem terug dachten, nl. geheel ten dienste van zijn naaste. Oomen werd in 1876 in het dorp Heusdenhout geboren dat toen nog een gehucht was van de gemeente Ginneken en Bavel. Als novice (nieuweling) van de Witte Paters vertrok hij in 1902 naar de missie. Deze orde, volgelingen van kardinaal Lavigerie, had als doel de verkondiging van het christelijk geloof in Afrika. In 1929 werd Oomen bisschop van Mwanza, in het noorden van Tanzania. Hij overleed in 1957 in Usumbura Tanzania. Drie kerkbesturen van de voormalige gemeente Bavel, Ulvenhout en de Driesprong in Breda besloten tot een blijvend aandenken.
De band tussen Oomen en zijn geboorteplaats was ook voor WOI al tot uitdrukking gekomen. Rond 1930 ontstonden er plannen om de St. Annakapel aan de Heusdenhoutseweg op te knappen. Sinds 1648 was de kapel in gebruik geweest voor inkwartiering van soldaten, als paarden- en geitenstal en als school. Na een ingrijpende restauratie in 1934-1936 werd op 19 juli 1936 de inwijding verricht door Mgr. Oomen en vond er na bijna 300 jaar weer een eucharistieviering plaats.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan is een parabel in het Nieuwe Testament van de Bijbel, verteld door Jezus als antwoord op de vraag: “wie is mijn naaste?” in verband met het gebod “Heb je naaste lief als jezelf”.
In het verhaal weigeren eerst twee hooggeplaatste Joden (een priester en een Leviet) hun handen vuil te maken om een slachtoffer van een geweldsmisdrijf langs de kant van de weg te helpen, maar later blijkt een Samaritaan (een destijds door de Joden geminacht volk) wel hulpvaardig.
Wat met deze gelijkenis moet worden overgebracht, is dat telt wat iemand doet, niet wat hij is. En niet alleen de letter van de wet, ook de geest van de wet moet worden nageleefd, is de stelling.
Op de sokkel is te lezen:

MONSEIGNEUR
A.C. OOMEN
BISCHOP
VAN MWANZA
HEUSDENHOUT
16 FEBR. 1876
USUMBURA
19 AUG. 1957

Mwanza is een plaats in Tanzania. En Usumbura is de hoofdstad van Burundi, eveneens in centraal Afrika.
Andere bekende beelden van Hein Koreman in Breda zijn: Betaaltafel, Bloemenmeisje, Bokje, Dans, Emu, Kringloop, Ree, Schrijvertje, De Trek.

Omschrijving: beeld van barmhartige Samaritaan
Kunstenaar: Hein Koreman – RKD
Hoogte: ca. 50 cm
Jaar: 1961
Inscriptie in sokkel: zie hierboven
Sokkel: natuursteen, hoogte ca. 1,1 meter
Materiaal: brons
Locatie: Sint Annakapel, Heusdenhoutseweg 34

Reliëfsteen Het Fortuyn Bavelseweg

Het verhaal van deze gevelsteen gaat terug naar het jaar 1800. Een timmerman uit het Ginneken kreeg de opdracht van de gemeente om een molen te bouwen. De molen Het Fortuyn, gebouwd in 1838, bevond zich aan het Van Coothplein schuin tegenover Concordia. Boven de ingang werden 2 gevelstenen geplaatst. De steenhouwer vond het niet nodig een zedig geklede patroonheilige af te beelden, maar hakte de Griekse godin Vrouwe Fortuna uit in haar volle goddelijke glorie met om haar heen een sierlijk gedrapeerd molenzeil. Het was een gemeentelijke opdracht dus werd zij links en rechts voorzien van twee symbolen uit het wapen van de gemeente Ginneken en Bavel, het rooster van Laurentius en de koe, die verwijst naar de Bavelse patrones St. Brigida. Het is opvallend dat gemeentewapen van het Ginneken werd gebruikt – de plaats waar de timmerman vandaan kwam – terwijl de molen in Breda stond. Op de tweede steen staat het jaartal 1800. Ruim een eeuw heeft de molen gedraaid. Toen drong de industriële revolutie door en werd door de toenmalige molenaar Victor van de Reijt een grote dieselmotor aangeschaft en de wieken werden verkocht. Tot 1958 bleef Het Fortuin als machinale maalderij in gebruik. Daarna werd het door houthandel Hoteb als opslag gebruikt, om in 1985 in brand gestoken te worden, en een jaar later gesloopt. De reliëfsteen is daarbij bespaard gebleven.
In 1926 werd aan het begin van de Bavelselaan een nieuwe maalderij gebouwd, het huidige appartementencomplex. Architect Constant van Dongen had in zijn ontwerp een plaatsje gemaakt voor de oude gevelsteen uit de gesloopte molen. De pastoor van het Ginneken had blijkbaar moeite met de ontblote dame van de afbeelding en liet de plaatsing enkel toe als het hoog in de geveltop zou worden aangebracht, ver buiten het bereik van kinderen. Onder deze reliëfsteen is de tweede gevelsteen aangebracht met het jaartal “1800”. Tussen de ramen van de 1ste en 2de verdieping is de tekst “HET FORTUYN” aangebracht, wat uiteraard verwijst naar de naam van de molen. Je zou kunnen stellen dat de gevelstenen weer terug zijn in hun geboortedorp, maar in 1942 werd het Ginneken echter geannexeerd door Breda.

Omschrijving: reliëfsteen
Hoogte: 85 centimeter
Jaar: 1838
Materiaal: kalksteen
Montagehoogte: ca. 9,5 meter
Locatie: Bavelseweg 1

De Laatste der Argonauten Willem Merkxtuin

Het beeld heeft al diverse namen gehad waaronder: De Laatsten der Argonauten, De Liefde, Jason en Medea en/of Eros en Psyche. De uitleg is hieronder weergegeven.
In 1923 vond in Amsterdam een ere-tentoonstelling plaats vanwege het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Op deze expositie kreeg de inzending van Lucas van der Meer een gouden medaille, maar na afloop verdween het beeld in de kelder van het Rijksmuseum. Jaren later werd het beeld beschadigd teruggestuurd naar de kunstenaar. Na het overlijden van de kunstenaar, werd in overleg met zijn weduwe en de gemeente besloten het beeld af te gieten in brons. Dio Roovers, Bredaas kunstenaar en collega van Van der Meer bij de restauratie van de Grote Kerk in Breda, verzorgde het herstel en het gietklaar maken van het beeld. Gieterij Binger te Halfweg wilde het niet eenvoudige karwei klaren voor de somma van 780 gulden. Hierin was ook begrepen het afgieten van een portretbuste van burgemeester Claudius Prinsen van kunstenaar Mari Andriessen. Dit beeld is overigens geplaatst in de gemeente Roosendaal, waar Prinsen eerder ook burgemeester was. Het beeld is zo definitief in het bezit gekomen van de gemeente Breda. Een logische volgende stap leek de aanbieding aan het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum. (Het Stedelijk en Bisschoppelijk Museum was destijds ondergebracht op de bovenverdieping van de Boterhal en geopend in 1932.) De directie van het museum wilde in 1950 echter geen plaats inruimen voor dit kunstwerk. Dit in brons gerealiseerde kunstwerk zou wel eens schadelijk kunnen zijn voor het zielenheil van de jeugdige bezoekers. De beslissing over de bestemming werd overgedragen aan het gemeentebestuur. Deze besloot het beeld in het ‘nieuwe’ gedeelte van het stadhuis op de Grote Markt te plaatsen, boven aan de trap naast de raadzaal, alleen zichtbaar voor raadsleden en een enkele ambtenaar. Bij de inrichting van de Merkxtuin in 1985 werd het beeld uiteindelijk verplaatst naar deze tuin.
De kunstenaar sprak graag over de ‘Laatste der Argonauten‘, een mythisch verhaal waarbij Griekse helden, de Argonauten, op zoek gingen naar het ‘Gulden vlies’. Medea wordt verliefd op Jason, de leider der Argonauten en dankzij haar toverkunsten bemachtigt hij het vlies. De afgebeelde scene is dan de ontmoeting tussen beide hoofdfiguren, de ‘Liefde’ dus, zoals het beeld ook wel wordt genoemd.
Het vervolg van dit verhaal is dat Hylas, een van de Argonauten, aan land gaat om water te zoeken. Hij wordt verblind door de schoonheid van de badende Najaden, de nimfen van bronnen en rivieren. Hylas kan de omhelzingen van de naakte nimfen die hem omringen niet weerstaan en wordt door hen onder water getrokken. Ook dit zou de afgebeelde scene kunnen zijn.
Ook de titel ‘Eros en Psyche’ wordt wel gebruikt. Deze verwijst eveneens naar een klassiek mythe. De maagd Psyche was zo mooi dat Venus jaloers was. Zij stuurt haar zoon Eros / Amor op Psyche af om haar verliefd te laten worden op een onbenul. Amor verwondt zich zelf aan een eigen pijl en wordt zelf verliefd op Psyche. Hij neemt haar mee naar zijn paleis en bezoekt haar alleen in het donker, want zij mag hem niet zien. (De afgebeelde scene). Opgestookt door haar zusters bespiedt Psyche haar minnaar met een lamp en hij ontwaakt daarbij. Hij verlaat haar en na veel omzwervingen en beproevingen worden de geliefden uiteindelijk in de hemel herenigd.

Naam: De laatsten der Argonauten, De Liefde, Jason en Medea en/of Eros en Psyche
Omschrijving: erotisch beeld van verliefd stel
Kunstenaar: Lukas van der Meer – RKD
Jaar: 1910
Materiaal: brons