Heilig Hartbeeld Kerkstraat Bavel

In de zeventiende eeuw had Margaretha Maria van Alacoque een aantal verschijningen, waarbij Jezus haar zijn Heilig Hart toont en haar een aantal beloftes deed voor degenen die het Heilig Hart in ere houden. Aan het eind van de negentiende eeuw bloeide de devotie voor Jezus Heilig Hart op. Het Hart van Jezus wordt in de kunst gewoonlijk afgebeeld als een geopende borstkas met daarin een bloedrood hart met een vlam. Het hart staat voor de persoon van Christus’ Leven en Lijden, terwijl de vlam de Liefde en Barmhartigheid representeert.
Heilig Hart beelden komen frequent voor in de katholieke streken. Andere heilighart beelden zijn te bewonderen in: Belcrum, Ginneken, Prinsenbeek (2x), Schorsmolenstraat en Teteringen (2x).

Omschrijving: Heilig Hartbeeld
Kunstenaar: Hendrik van der Geld – RKD
Hoogte: levensgroot
Materiaal: steen
Locatie: t.o. Kerkstraat 33 N51 34.134 E4 49.542

Pools monument Wilhelminapark

Meteen na de bevrijding van WOII kwamen in Nederland de eerste aanzetten tot de oprichting van oorlogsmonumenten van de grond, waarvoor veelal de ideeën reeds tijdens de bezetting waren gevormd. In augustus 1945 werd onder voorzitterschap van de burgemeester het comité ‘Breda eert zijn gevallen’ opgericht, met het doel gelden bijeen te krijgen voor de oprichting van een oorlogsmonument. Het comité begeleidde gelijktijdig twee projecten: een project voor de Bredase gevallenen en een monument voor de Poolse bevrijders. De opdracht voor een Pools monument dateerde al van voor de oprichting van het comité. Het gemeentebestuur had in begin 1945 reeds kunstenaar Niel Steenbergen deze eer gegund. Steenbergen werkte echter niet snel genoeg naar de zin van de burgemeester, hoewel de kunstenaar daar wel zijn redenen voor had. Na de oorlog was moeilijk voldoende geschikt materiaal te verkrijgen. Op 20 april 1945 ging B&W akkoord met het ontwerp en de plaatsing op de hoek van de Poolseweg en de Eggestraat. De onthulling werd gepland op 29 oktober 1945. Opnieuw gooiden oorlogsomstandigheden roet in het eten. Steenbergen werd als reserve-officier opgeroepen ter recuperatie van kunstwerken in Duitsland. Hij stelde voor dat een nieuwe kunstenaar in de arm werd genomen. Bon Ingen Housz, oud-docent aan de Haagse kunstacademie, kreeg in oktober 1947 de opdracht voor een honorarium van 3000 gulden, dat later tot 4000 gulden verhoogd werd. Intussen was de discussie over de plaats van het monument op gang gekomen, mede door de plaatsing van de Poolse Tank in het Wilhelminapark. Een alternatieve plaatsing op de hoek Paul Windhausenweg-Koninginnestraat werd door de gemeente in mei 1946 afgewezen vanwege de hoge kosten, die de verplaatsing van een transformatorhuisje met zich meebracht. In de loop van 1947 werd besloten het monument in het Wilhelminapark te plaatsen, de huidige plaats. Ondertussen waren de kosten door de vertraging en het nieuwe ontwerp flink opgelopen. Een oplossing werd gezocht door de in 1947 ingestelde Nationale Monumenten Commissie te benaderen. Deze commissie moest moet geld inzamelen om een aantal oorlogsmonumenten te financieren, die als nationaal monument konden gelden. De burgemeester van Breda ondernam in september 1947 een poging ook het Poolse monument een dergelijke kwalificatie te laten krijgen. De Nationale Monumenten Commissie honoreerde het Bredase verzoek en schonk 25.000 gulden. Nu was er zelfs geld over, dat ten goede zou komen aan het tweede oorlogsmonument. In april 1949 ging het comité akkoord met het ontwerp van Ingen Housz en na goedkeuring van door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in oktober 1949. Er stond niets meer in de weg voor de onthulling tijdens de viering van het eerste lustrum van de bevrijding. Dit geschiedde op 29 oktober 1949 door burgemeester Claudius Prinsen in het bijzijn van generaal Maczek.
Het Pools monument in Breda is een natuurstenen obelisk, bekroond met een uit brons vervaardigde adelaar die in een hevig gevecht verstrengeld is met een andere bronzen adelaar en deze weet te onderwerpen. Het gevecht vindt plaats op een bronzen wereldbol. Op de zuil is het wapenschild van Polen aangebracht.
De twee adelaars op het monument staan voor Polen en Duitsland. Beide landen hebben een gestileerde adelaar in hun wapenschild. De bovenste adelaar (Polen) onderwerpt de onderste adelaar (Duitsland). Dit verwijst naar de grote rol die de Poolse militairen speelden bij de bevrijding van Breda. Het gevecht vindt plaats op een wereldbol, die verwijst naar de schaal van de Tweede Wereldoorlog.
Onderin de sokkel is gegraveerd: DANK AAN ONZE POOLSE BEVRIJDERS 29 OCTOBER 1944.
Nu is de locatie het middelpunt van de dodenherdenking op 4 mei, er worden dan veel bloemen bij het monument gelegd.
Schuin tegenover het monument staat de Duitse tank (Panther D-Tank), die eveneens een oorlogsmonument is.
Volgens Wikipedia heeft Breda in totaal 17 oorlogsmonumenten.

Naam: Pools Monument
Omschrijving: obelisk met twee vechtende adelaars
Kunstenaar: Bon Ingen Housz & C.J. van Oyen – RKD
Jaar: 29-10-1949
Inscriptie: zie tekst hierboven
Materiaal: brons
Sokkel: natuursteen
Status: oorlogsmonument
Locatie: t.o. Wilheminapark nr. 44

Johanna van Polanen Begijnhof

Het beeld toont Johanna van Polanen zoals zij met haar echtgenoot Graaf Engelbrecht I van Nassau op hun grafmonument is weergegeven in de Grote Kerk. Als gevolg van dit huwelijk kwam er voor het eerst een persoon van het geslacht Nassau in Nederland wonen. Johanna was de drijvende kracht achter de bouw van de in 1440 voltooide Wendelinuskapel, tegenwoordig bekend als Waalse Kerk. Nadien, in 1535, verhuisde de 13e-eeuwse begijnengemeenschap naar de huidige locatie gelegen achter de kerk. Het beeld is bij gelegenheid van de heropening van het Begijnhof na de restauratie van 2007-2008 op 11 september 2009 onthuld door Mgr. Dr. J.H.J. van den Hende, voormalig bisschop van Breda.
Johanna draagt een brief met drie zegels, waarmee ze aantoont dat er een belangrijk document is getekend. De tekst op de brief is helaas maar deels leesbaar.
In het stadsarchief van Breda bevindt zich de oudste originele Bredase akte, die ook 3 zegels heeft. Belangrijke stukken werden voorzien van zegels.

Omschrijving: beeld van Johanna van Polanen
Kunstenares: Netty Werkman – RKD
Materiaal: brons
Hoogte: 1,7 meter
Jaar: 11 september 2009
Locatie: Begijnhof, het tweede hof

Gedenkmonument Driesprong

Omschrijving: gedenkmonument
Kunstenaar: Bart Belonje – RKD
Hoogte: ca. 1,7 meter incl. sokkel
Inscriptie: ALE RASA BETA RASA
Jaar: 17-6-2019
Materiaal: natuursteen uit China
Locatie: Driesprong / Terschellingstraat

Het verhaal:
Het monument werd onthuld door burgemeester Paul Depla en ‘oma Roos’.  Zij was de laatste van de eerste generatie Molukkers die zich na allerlei omzwervingen in het begin van de jaren vijftig en zestig heeft gevestigd in de Molukse wijk van Breda. Voor Eli Matitahatiwen, de voorzitter van Dewan Wijkraad Maluku Breda is het werk van de kunstenaar vooral een eerbetoon aan die voorouders. ,,De Driesprong is er sinds 1963 alleen maar beter op geworden. En in 2019, mogen we met opgeheven hoofd en trots terugkijken op wat wij dankzij onze voorouders hebben bereikt’’, zei Matitahatiwen tijdens de door honderden mensen bijgewoonde ceremonie. De zoon van ‘oma Roos’, Noes Tjapilon, onderstreepte dat: ,,De eerste generatie heeft ons een toekomst in Nederland gegeven. Dit monument had er al veel eerder moeten staan.’’ De wijkraadvoorzitter wees er ook op dat het beeld voor de Immanoe El-kerk staat. ,,Daar is over nagedacht’’, zei Matitahatiwen. ,,Na hun aankomst hebben onze ouders vastgehouden aan hun geloof. Ze zijn er niet meer, maar dankzij dit monument zijn hemel en aarde nu met elkaar verbonden.’’ Het monument verbeeldt mensen die zijn losgescheurd van hun vaderland.
Op de sokkel is vermeld ALE RASA BETA RASA wat betekent: Wat jij voelt, dat voel ik ook.

Ontwakend Kuiken De Nassau School

Naam: Ontwakend Kuiken
Omschrijving: figuratief beeld van kuiken
Kunstenaar: Tom Claassen – RKD
Hoogte: ca. 85 cm
Jaar: 30 mei 2019
Materiaal: staal
Onderschrift op sokkel: “ONTWAAKT”
Sokkel: beton, hoogte ca. 1,6 meter
Locatie: De Nassau, De La Reijweg 136 N51 34.893 E4 47.490

Het verhaal:
De Nassau Scholengemeenschap aan de Paul Krügerlaan heeft een beeld van een Haan op het schoolplein staan. De haan symbolisch het “waken” (door de school) over de leerlingen en waakzaam zijn op ontwikkelingen in het onderwijsvakgebied. De Nassau school aan de De La Reijweg, die 500 meter verderop staat, heeft sinds mei 2019 een beeld van een keuken op het schoolplein. Op het bordje op de sokkel is vermeld “ontwaakt”. Daarmee is er een duidelijke relatie tussen de beelden van beide Nassau scholen, maar qua vormgeving/ontwerp van de beelden zijn er weinig overeenkomsten.
Het kunstwerk werd op 30 mei 2019 onthuld door wethouder Marianne de Bie in het bijzijn van onder andere rector Ron Speentjens en de kunstenaar zelf. De kunstenaar hield een toespraak met een symboliserende superlatieve beeldspraak. “Zo bestaat de hoge sokkel niet een stapel schoolboeken, maar juiste uit de leegte tussen de bladeren in. Boeken zijn al onstoffelijk vanwege de inhoud, maar tegelijk ook materie. Het kuiken zelf staat voor de jeugd en is vooral een reactie op het standbeeld De Haan op de andere locatie”. De kunstenaar wil het kuiken laten ontwaken en juist de leerling centraal stellen.

Weerslag Amphia Ziekenhuis

Naam: Weerslag
Omschrijving: beeld van eikenboom
Kunstenaar: Michel Kuipers – RKD
Hoogte: ca. 3,5 meter
Jaar: 9 september 2019
Materiaal: Duitse klei
Locatie: Amphia Ziekenhuis, Molengracht 21 N51 34.902 E4 47.878

Het verhaal:
In Breda viel in de nacht van 21 op 22 januari 1945 een uit koers geraakte V1 op de boerderij van de familie De Jongh. In die boerderij verbleven op dat moment niet alleen vijf kinderen De Jongh, maar ook net zoveel kinderen van familie Dielemans. Hun boerderij was twee weken eerder al verwoest door eenzelfde Duitse bom die was bedoeld voor de Antwerpse haven, maar die eveneens was afgezwaaid. Bij dat tweede bombardement aan de rand van Breda kwamen tien kinderen en hun tante Jo om; beide echtparen en een inwonende knecht bleven wonderwel gespaard.
Het drama kreeg tientallen jaren later een herdenkingsplek, in de vorm van drie rode beuken, op de locatie waar de boerderij had gestaan. Die beuken bleken in 2015 behoorlijk ziek en moesten daarom worden gerooid. Er werd zo gelijk ruimte gemaakt voor de nieuwbouw van het Amphia Ziekenhuis. De leiding van die instelling wilde graag een kunstwerk in de buurt van die historisch belangrijke plek en schreef een opdracht uit voor een nieuw kunstwerk.
De kunstenaar liet zich inspireren door de bomen. Hij liet de boom knakken en terug groeien naar de aarde. Daarmee wordt een jong afgebroken leven gesymboliseerd. Een zijde van de boom is bruin gemaakt en die heeft de structuur van een bast, de andere kant is glad en blauw, diep kobaltblauw, dat staat voor de lucht, het oneindige. Rondom de geknakte boom heeft de kunstenaar op de grond zeven keramische eikels geplaatst. Iedereen vroeg aan hem of dat er geen tien konden worden, maar volgens de kunstenaar was zeven precies goed en het moest ook niet te letterlijk worden.
Het kunstwerk van de keramist is opgebouwd uit circa 800 kilo Duitse klei geplaatst op een ovale plateau.
Het kunstwerk werd 9-9-2019 onthuld in aanwezigheid van onder andere nabestaande zoon Piet Dielemans, zijn vrouw en negen kleinkinderen.

De Vlucht Park Valkenberg

Hein Koreman maakte het beeld niet als oorlogsmonument, maar exposeerde zijn werk voor de aankoop door Breda op de Keukenhof. Bij die expositie in 1954 was het goed voor de derde prijs.
Dit beeld riep bij velen in Breda herinneringen op aan mei 1940, toen de bevolking op de vlucht sloeg voor de naderende Duitsers. Het beeld werd steeds vaker De Vlucht genoemd en werd daarmee een oorlogsmonument. Het heeft op verschillende plekken gestaan: Parkstraat (1955-1959), Ginnekenstraat (1959-1965), Politiebureau Markendaalseweg (1965-1999), Breda. Op verzoek van het Oranjecomité en het ‘Comité 4/5 mei‘ heeft het beeld in 1999 een prominente rol gekregen bij de dodenherdenking op 4 mei, er worden dan veel bloemen bij het monument gelegd. Het is zorgvuldig gerestaureerd door de zoons van de kunstenaar en in april 1999 herplaatst in het park Valkenberg.
Andere bekende beelden van Hein Koreman in Breda zijn: Barmhartige Samaritaan, Betaaltafel, Bloemenmeisje, Bokje, Danseresjes, Emu, Kringloop, Ree, Schrijvertje.

Naam: De Vlucht / De Trek
Omschrijving: beeld van een moeder met een ogenschijnlijk onwillig kind
Kunstenaar: Hein Koreman – RKD
Status: monument
Matertiaal: brons
Hoogte: ca. 2,5 meter (incl, sokkel)
Jaar: 1955
Opschrift: MEI 1940 (op de sokkel)
Locatie: Valkenberg park N51 35.473 E4 46.763