Anna-te-Drieën, Het Hoffland Ulvenhout

Op de afbeelding zien we kind Jezus weergegeven tussen zijn grootmoeder Anna en zijn moeder Maria. Jan Vaes maakte het beeldhouwwerk in opdracht van het Schoolbestuur. Het was een werkstuk in het kader van de zogenaamde 1% regeling’. Vanaf 1953 moest bij de bouw van rijks-en gesubsidieerde scholen één procent van de bouwsom besteed worden aan ‘opdrachten en aankopen ter versiering’.
Het beeld bevond zich oorspronkelijk boven de ingang van de Mariaschool aan de Pastoor Vermuntstraat die reeds op 12 augustus 1847 werd geopend. In de twintigste eeuw was het niet ongebruikelijk om religieuze voorstellingen te plaatsen aan gevels van de scholen. De katholieke kerk had immers een grote zeggenschap in scholen en het onderwijs werd vaak verzorgd door nonnen. In 1977 werd de Mariaschool ingrijpend gerenoveerd en het
beeldhouwwerk werd verplaatst naar de westgevel bij het grasveld aan de Slotlaan.
Op 1 december 1961 besloot de Gemeenteraad van Nieuw-Ginneken medewerking te verlenen tot het bouwen van een nieuwe R.K. jongensschool voor basisonderwijs. In 1969 is de bouw ook werkelijk gerealiseerd aan de toen nog geheten Mouterijstraat, maar in 1970 is de straatnaam veranderd naar De Roskam. In 1969 werd ook de naam veranderd van de Laurentiusschool in “De Rosmolen”. Blijkbaar moest de school een minder religieuze uitstraling hebben als gevolg van de oprukkende multiculturele samenleving.
In de jaren 80 van de twintigste eeuw was er een grote toename in het aantal leerlingen in Ulvenhout. Er volgde een fusie tussen de Mariaschool en de Laurentiusschool die toen nog aan de Dorpstraat 70 gelegen was. In 1987 ging de Mariaschool, na een 140 jarig bestaan, op in basisschool De Rosmolen. De Mariaschool en de Laurentiusschool werden in 1988 gesloopt en de afbeelding Anna-Te-Drieën kreeg een herbestemming in de tuin van de nieuwe school De Rosmolen. Daar werd het door de kleuters als speeltoestel en zandbak gebruikt. Op initiatief van de ouderraad werd bij de gemeente geld los gepeuterd voor een herplaatsing die meer recht deed aan dit kunstwerk. Het beeld werd uitgebreid schoongemaakt. Het had wonderwel toch weinig geleden van alle omzwervingen. Er werd een eenvoudige bakstenen sokkel gemetseld waar het beeld opgezet werd. Sinds mei 2001 prijkt het tegen de muur van de school aan de zijde van ’t Hofflandt en het ligt daarmee ver buiten het dagelijks gezichtsveld van leraren en leerlingen. 11 oktober 2001 werd het door een vijftal kinderen met Celine Potters-Vaes onthuld. Afhankelijk van de begroeiing kan het beeld soms heel slecht zichtbaar zijn.

Naam: Anna-Te-Drieën
Omschrijving: sculptuur met afbeelding van Anna, Jezus en Maria
Kunstenaar: Jan Vaes – RKD
Hoogte: ca. 70 cm
Jaar: ca. 1960
Materiaal: hard steen
Locatie: Basisschool De Rosmolen, Het Hofflandt (zijde) N51 32.873 E4 47.985

H. Brigida Pastoor Doenstraat Bavel

De Heilige Brigida van Kildare is na de Heilige Patrick de belangrijkste heilige van Ierland. In het Engels heet ze Saint Bridget. Ze leefde van 453 tot 523. Heel wat verhalen over haar zijn een verchristelijking van de verhalen van de Keltische godin Brigit. Ze trok zich op jonge leeftijd terug als kluizenares en ging wonen in een hol onder een eik. Ze stichtte daar in de vijfde eeuw het klooster van Kildare, Ierland.
Zij geldt als beschermheilige van het vee. Haar naamdag valt op 1 februari. Er is geen Ierse heilige die in West-Europa zoveel vereerd wordt als de Heilige Brigida. Dat is ongetwijfeld te danken aan de vele Ierse monniken die naar deze streken kwamen om het christelijk geloof te verkondigen.
Het is niet onmogelijk dat zij via de abdij van Thorn de patrones van de parochie van Bavel is geworden. De Heilige Brigida was reeds de patroonheilige van de eerste kerk van Bavel nabij de Dorstseweg, die in 1484 moet zijn afgebrand. Daarna kwam er een nieuwe Brigidakerk, die tot 1887 op het huidige kerkhof heeft gestaan. In 1855 vond de bisschop van Breda echter, dat niet de Heilige Brigida, maar Maria de eerste patrones van de parochie van Bavel moest zijn. Het huidige kerkgebouw, dat in 1887 in gebruik werd genomen, werd dan ook toegewijd aan Onze Lieve Vrouw ten Hemel Opneming (Maria Hemelvaart).
Het eerste Brigidabeeld bij de zuivelfabriek werd voor 11 gulden opgeschilderd door Van Ginkel, de rekening werd betaald door pastoor Van Hees. Desondanks moest Brigida in de loop van de tijd toch enkele malen vervangen worden.
Van januari tot mei 1942 trad Kees van Opstal uit Rijen op als waarnemer voor de ernstige zieke directeur Van der Poel. In die periode kreeg Jan van Opstal uit Rijen, zijn broer, de opdracht een nieuw beeld te maken. Voor 200 gulden realiseerde hij de heilige in beton, met een koe aan haar rechter voet. In haar linkerhand heeft zij de abdissenstaf, symbool van haar functie als overste van meerdere kloosters. De toorts in haar rechterhand verwijst naar haar naam, die “draagster van het licht” betekent.
Aardig detail: Bij het eerste beeld van 1901 lag de koe aan haar linkerzijde!
Het laatste, huidige, beeld bleek zijn geld waard, want het verkeerde nog in een redelijke conditie toen het werd weggehaald op 17 oktober 1977, kort voordat de fabrieksgebouwen aan de Kerkstraat verkocht werden. In 1980 werd overigens het hele complex gesloopt om plaats te maken voor woningen.
Het beeld werd opgeslagen, met zorg bewaard en gerestaureerd. Twee jaar later op 14 september 1979, volgde plaatsing naast de ingang van de nieuwbouw van de Brigidaschool
aan de Pastoor Doensstraat, nu heet de school De Spindel. Vanwege de nieuwbouw van de Spindel (2020-2021) is het beeld tijdelijk opgeslagen.
Als beschermheilige van het vee wordt de Heilige Brigida meestal afgebeeld met een rund. Haar symbool, de koe, staat ook in het gemeentewapen van Ginneken en Bavel en in het dorpswapen van Bavel. In haar linkerhand draagt zij een abdsstaf.

Omschrijving: religieus beeld van Heilige Brigida
Hoogte: ca. 1,2 meter
Jaar: ca. 1942
Kosten: 200 gulden
Materiaal: beton
Sokkel: steen, hoogte ca. 40 cm
Locatie: Pastoor Doensstraat 3, De Spindel N51 34.017 E4 49.918

Blauwe Hand Haagdijk 125

In 1702 was in het achterhuis van de Haagdijk een brouwerij gevestigd. Het voorhuis heette Den Blauwen Hant en was de naamgever voor de brouwerij. Een andere verklaring vinden we in de handen van de blauwververs die hier hun ambacht uitoefenden. Vanwege de toegepaste kleurstoffen hadden de arbeiders vaak blauwe handen. Een blauwverver is iemand die, bijvoorbeeld gebruikmakend van de kleurstof indigo, kleding blauw verft, bijvoorbeeld een pak, tot op het zwarte af. Kleding laten verven was goedkoper dan nieuwe kleding aanschaffen. Vroeger werd dit veel gedaan, meestal als men in de rouw was. De rouwperiode na het overlijden van een persoon kon tot wel maanden duren.
De Haagdijk telde destijds veel steegjes of zijstraten die ondertussen deels verdwenen zijn. Dit verklaart waarom er soms gaten in de huisnummers van de Haagdijk zijn. Een van de steegjes die nog wel overgebleven is de Achter de Blauwe Hand. Het uithangbord is in 2015 verplaatst en hangt ondertussen aan het begin van de steeg. Loop je dus onder dit uithangbord van de Blauwe Hand door dan begeef je je automatisch Achter de Blauwe Hand.

Naam: Blauwe Hand
Omschrijving: uithangbord van hand in staal
Kunstenaar: Klaartje Scheer en Eloi Koreman
Afm.: 60×120 cm
Materiaal: corten staal
Locatie: Haagdijk 125 N51 35.244 E4 46.128

Drie – Eenheid Begraafplaats Zuylen

De twee wachters omvatten de levensbron. Het water in de levensbron symboliseert de eeuwige kringloop in leven en dood. Het vult of verdampt en slaat neer. Het is microkosmos en macrokosmos ineen zoals het leven zelf ook is.
De wachters zijn de beschermers van het leven. Ze beschermen ons in de kwetsbaarheid van ons menselijk bestaan. De wachters staan symbool voor de mens als levensmedium en als deelnemer, observator en archivaris van het leven.

Naam: Drie – Eenheid
Kunstenaar: Ludovicus van Eijnatte – RKD
Jaar: 2002
Materiaal: arduin
Locatie: begraafplaats Zuylen, naast crematorium  

Poolse kapel Claudius Prinsenlaan

Op 29 oktober is 76 jaar geleden dat Breda bevrijd werd door de Polen.
De Poolse kapel is een geschenk van Breda aan de Poolse gemeenschap, een dankbetuiging voor de bevrijding in 1944. In de kapel is een afbeelding van de Poolse Madonna aangebracht. De heilige moeder en haar kind zijn gebaseerd op de icoon van O.L.V. van Czetochowa in de gelijknamige bedevaartsplaats in zuid-Polen. Maria is afgebeeld als Hodegetria; Zij die de weg wijst. Met haar rechterhand wijst Maria naar het kind Jezus die op haar arm zit.
De afbeelding is opgebouwd uit mozaïektegeltjes en ingelegd met edelstenen en bladgoud. Voor de afbeelding zijn 260 (13 x 20) mozaïeksteentjes gebruikt.
De kapel is een ontwerp van architectenbureau Siebers & van Dael, de zandstenen lijst is gemaakt door de beeldhouwer Frans Verhaak en de Madonna is van de hand van de kunstenaar Jan Gladdines.
Op de achterzijde bevindt zich een gevelsteen met de inscriptie: “UIT DANK VOOR BEVRIJDING 1944” en “GEBOUWD 1954 IN MARIA JAAR”.
Op 23 juni 2020 werd door een BLM activist de Madonna bekladdend terwijl de Madonna niets met onderdrukking te maken heeft. Dit tot groot ongenoegen van de Poolse gemeenschap. De gemeente heeft direct de bekladding verwijderd.
Voor het mozaïek staat een altaar van ca. 4 x 1 x 1.2 m die eveneens van de hand van de kunstenaar is.
Poolse herdenkingsmonumenten komen veel voor in Breda (9x). Ze zijn te zien:
– bij het herdenkingsmonument op de Claudius Prinsenlaan
– in het Maria kapelletje, Laan van Mertersem, zie hieronder
– in het Pools erehof, Vogelenzanglaan
– bij het oorlogsmonument in het Wilheminapark
– bij de Panther D tank in jet Wilhelminapark
– bij het Pools militair ereveld aan de Ettensebaan
– op het Chassépark
– Bij het Pools monument aan de Kerkstraat in Bavel

Omschrijving: Poolse kapel
Kunstenaar: Frans Verhaak – RKD / Jan Gladdines – RKD
Hoogte mozaïek: 1,6 meter
Breedte mozaïek: 1,04 meter
Jaar: 1954
Materiaal: keramiek en zandsteen
Status: oorlogsmonument Nationaal Comité 4 en 5 mei
Locatie: Plantsoen Claudius Prinsenlaan en Wilhelminasingel

Turnster Fellenoordstraat 93

Dit beeld staat op het terrein van het Scholengemeenschap De Rooi Pannen.
Op het tekstbordje valt te lezen:
Onthuld door
M.P. Heerkens – wethouder van onderwijs Breda
R.J. Engeman – directeur ANVR
M.H.J. Claes – directeur Koninklijke Horeca Nederland
C.J.C.M. Pheninckx – voorzitter CvB Rooi Pannen
ter gelegenheid van de officiële opening
Breda, 13 oktober 2004
De Rooi Pannen brengt ondernemen in praktijk
Deze sculptuur is ontworpen door Corry Ammerlaan – van Niekerk.
In augustus 2019 is de school verhuisd van de Tuinzigtlaan naar de locatie van de voormalige Seeligkazerne aan de Fellenoordstraat. Het beeld is toen mee verhuisd naar deze locatie.

Omschrijving: beeld van turnster
Kunstenares: Corry Ammerlaan – RKD
Hoogte: ca. 2 meter
Jaar: 13-10-2004
Materiaal: brons en RVS voor de steun
Tekstopschrift: zie hieronder
Sokkel:
Locatie:s
– Tuinzigtlaan 12 van 13-10-2004 tot 2019
– Fellenoordstraat 93 van 2019

Thrue Lights Spoorwaai

Deze sculptuur bestaat uit twee delen(bomen) met doorzichtige cirkels in de takken, die tegenover elkaar aan muren van woonhuizen zijn bevestigd. Het werk vormt de
portaal naar de ingang van de binnenplaats. Het transformeert de gewone atmosfeer van de binnentuin naar een bijzondere door een minimum aan materialen/aanpassingen en laat de binnenplaats zelf compleet vrij en open. Het transparante verschil tussen rood en groen speelt een belangrijke rol in het werk van de kunstenaar in deze periode.

Naam: Thrue Lights
Omschrijving: 2 bomen met plexiglas cirkels in kleur rood en groen
Kunstenaar: Thom Puckey – RKD
Hoogte: 5,8 meter
Jaar: 1987
Materiaal: brons, rvs, plexiglas, glas
Locatie: Spoorwaai 210 en 249

Heilige Catharina Begijnhof

Het beeld is gemaakt in opdracht van bouwpastoor Willem van Zon.
Catharina van Alexandrië ofwel ‘De heilige Katharina, de grote martelares († 25 november 307) behoort tot de populairste heiligen van de Middeleeuwen. Door de geschiedenis heen is haar oorspronkelijk Griekse biografie (ca. 6e eeuw) zeer verweven geraakt met volksverhalen en nieuwe legenden. Catharina is één van de veertien noodhelpers. Ze wordt aangeroepen als beschermster tegen de pest en ter bewaking van de kuisheid. Ook wordt ze soms gezien als beschermster tijdens de bevalling.
Catharina kwam volgens de oudste overlevering uit een roemrijk patriciërsgeslacht en was de dochter van Costus, de gouverneur van Alexandrië. Ze kende alle werken van Plato uit haar hoofd toen ze nog maar vijftien was. Ze was Jezus met hart en ziel toegedaan, en beloofde hem haar maagdelijkheid. Nauwelijks had ze dat gedaan, of keizer Maxentius werd verliefd op haar. Op haar weigering om na zijn echtgenote de tweede dame aan het hof te worden, wilde hij haar dwingen haar geloof af te zweren onder bedreiging met gruwelijke folteringen. Ook stuurde hij veertig heidense filosofen op haar af om haar te bekeren, maar in plaats van Catharina te bekeren tot het heidendom werden de geleerden tijdens de discussie met Catharina bekeerd tot het Christendom. Daarop wilde de keizer haar laten verpletteren met een folterrad waarop scherpe ijzeren punten waren gemonteerd. Door haar gebed kwam een engel haar te hulp en door bliksem brak het rad. De keizer wilde haar laten verbranden, maar het vuur waaide uiteen en verbrandde de beulen. Uiteindelijk lukte het dan toch haar te onthoofden. Uit haar halswond stroomde melk die de stad van de pest bevrijdde. Haar lichaam werd door engelen naar de Sinaïberg gebracht, waar het rond het jaar 800 door pelgrims teruggevonden werd. Het was nog steeds in goede staat. Naast de berg werd later het Katharinaklooster gebouwd.
Catharina wordt meestal met een martelwerktuig, een rad met scherpe punten afgebeeld.
De kerk op het begijnhof is naar haar genoemd.

Omschrijving: beeld van Heilige Catharina
Kunstenaar: van Hool – RKD
Materiaal: steen
Hoogte: 1,5 (alleen het beeld)
Jaar: 1837
Locatie: boven ingang van de Begijnenkerk of St. Catharinakerk, Begijnhof

Drie Vlinders Withof Ulvenhout

Het beeld staat enigszins verscholen op het binnenpleintje aan de achterzijde van het Surplus woonzorgcentrum.
De titel van dit kunstwerk – drie vlinders – is bij weinigen bekend. Het vraagt ook de nodige fantasie van de toeschouwer om in de grote gebogen vormen de vleugels van deze ongewervelde dieren te herkennen. De Bredase beeldhouwer Charles Lous heeft ook nooit bedoeld een natuurgetrouwe weergave te maken. Bij dit werk heeft hij zich laten inspireren door deze opvallende insecten, door de sierlijkheid, de gratie en het lijnenspel van vlinders. Zijn uitdaging was dit te vangen in steen. Hij zocht een tegenwicht voor het stereotiepe beeld van de bewoners van wat toen nog een bejaardenhuis heette. Oudere mensen, in de herfst van hun leven, hadden volgens hem behoefte aan speelse en vrolijke vormen.
Bij de bouw van ‘De Donk’ in 1969-70 werden de kosten van een kunstwerk begroot op een half procent, 15.000 gulden. Uiteindelijk liep de rekening op tot ongeveer fl 20.000. Bij de
officiële opening van het gebouw in oktober 1970, werd geen aandacht besteed aan het kunstwerk de Drie Vlinders. Wel namen directie en bestuur een fraai klein beeldje in ontvangst, voorstellende de Heilige Familie. Het staat nog altijd in de entree van De Donk.

Naam: de Drie Vlinders
Omschrijving: figuratief beeld van vlinders
Kunstenaar: Charles Lous – RKD
Hoogte: ca. 2,5 cm
Jaar: 10-1970
Kosten: 20.000 gulden
Materiaal: composiet
Locatie: t.o. Withof 51

Leeuw Kasteel Bouvigne

De leeuw is vaak onderwerp van folklore en symboliek geweest. Zo staat de leeuw afgebeeld in de wapens van verscheidene landen, streken en steden, waaronder Nederland, België en Sri Lanka. Afbeeldingen van leeuwen werden veel toegepast bij toegangspoorten, vlaggen, wapenschilden van landen en dergelijke en werden eeuwenlang gezien als beschermer van land, gebouwen en goederen. De leeuwen werden meestal als een koppel geplaatst voor een gebouw en/of bij een toegangspoort waarbij de leeuwen verschillende kanten op kijken om het terrein te bewaken.
De leeuwen zitten meestal rechtop en houden vaak tussen hun voorpoten een wapenschild vast, hetgeen aantoont dat het om belangrijke en/of adellijke families ging.
In dit geval gaat het slechts om één afbeelding die op de trapleuning van het kasteel staat omdat het decoratief goed paste.

Omschrijving: beeld van leeuw
Hoogte: ca. 30 cm
Materiaal: hout
Locatie: kasteel Bouvigne