Aanvullingen en correcties over kunst en beelden in Breda worden zeer gewaardeerd. U kunt uw informatie zenden naar het emailadres als vermeld op de pagina INFO / CONTACT
Laatste update van deze pagina 7-10-2022
Onderstaande religieuze kunstwerken bevinden zicht in de St. Antoniuskathedraal aan de St. Janstraat. De kathedraal is gewijd aan de heilige Antonius van Padua.
Status: Rijksmonument 10227.
De Antoniuskathedraal is in 1837 in gebruik genomen, maar de religieuze kunstwerken dateren van net vóór en na de eeuwwisseling. Het is de tijd van reveil; katholieken konden hun godsdienstig leven weer in het openbaar uiten en lieten dat ook vol trots zien. De kunstvoorwerpen uit deze tijd ademen dus een heel specifieke geloofsopvatting.
Antonius van Padua (Lissabon, 15 augustus 1195 – Padua, 13 juni 1231), geboren als Fernando Martins de Bulhões in een rijke, adellijke familie, was een minderbroeder die theoloog en kerkleraar was. Hij wordt als een belangrijke heilige beschouwd.
In katholieke kringen wordt Antonius aangeroepen om zoekgeraakte zaken terug te vinden met de volgende woorden: “Heilige Antonius, beste vrind, maak dat ik m’n … vind” of “Heilige Antonius, lieve sint, zorg dat ik m’n … vind” of “Sint Antonius, heilige man maak dat ik mijn … vinden kan”. Als het voorwerp is teruggevonden moet men de Heilige Antonius bedanken.
Weerspreuken:
– Als Sint-Antoon de zon doet schijnen, ziet de boer zijn zorgen verdwijnen.
– Is Sint-Antonius nat, dan drinkt de boer zich zat.
– Sint-Antonius schoon en helder, vult ’t vat en ook de kelder
Antonius wordt vaak afgebeeld met de volgende attributen: Evangelieboek, brood, peuter, Jezus, lelie, knielende ezel (in combinatie met monstrans).
Omschrijving: beeld van heilige
Hoogte: ca. 3 meter
Jaar: 1837
Materiaal: steen
Locatie: boven de entree van de kerk aan de buitenzijde.
Het verhaal:
Klassieke voorstelling van een heilige. In haar linker hand houdt ze een kruis vast en in haar rechter hand een ciborie (hostiekelk). Boven de kelk zweeft een stralende hostie, een prominente uiting van de herwonnen katholieke trots.
Onder het beeld is te lezen: “A.D. MDCCCXXXVII”, Anno Domini 1837 = in het jaar onzes heren het bouwjaar van de kerk.
foto
Omschrijving: beeld van Offer van Melchisedek
Hoogte: ca.
Jaar:
Materiaal: steen
Locatie:
Het verhaal:
Melchisedek “koning van rechtvaardigheid” of “mijn koning is rechtvaardig” was volgens de traditie in de Hebreeuwse Bijbel ten tijde van aartsvader Abraham de “koning van Salem” en “priester van God, de Allerhoogste”.
In Genesis ontmoet Abraham na een succesvolle slag Melchisedek, die als koning van Salem en priester van de Allerhoogste God (El-Eljon) wordt geïntroduceerd. Hij brengt Abraham brood en wijn en spreekt daarna een zegenspreuk over Abram uit en daarna over de Allerhoogste God: “Gezegend zij Abram door God, de Allerhoogste, schepper van hemel en aarde. Gezegend zij God, de Allerhoogste: uw vijanden leverde hij aan u uit.” Daarna gaf Abram aan Melchisedek een tiende van de buit.
In het Nieuwe Testament wordt Melchisedek alleen in Hebreeën 7:1-19 genoemd. De patristische exegese ziet Melchisedek hierin vooral in het licht van vers 3: “Hij heeft geen vader of moeder, geen stamboom, geen oorsprong of levenseinde en lijkt op de Zoon van God — hij is priester voor altijd.” Verder zijn geen van Hebreeën onafhankelijke tradities of interpretaties bewaard gebleven. Alleen het gebruik van brood en wijn bij het Laatste Avondmaal en de doorwerking in de eucharistie kunnen eventueel worden herleid tot Melchisedek, aangezien in het verhaal over de uittocht uit Egypte en het hiernaar verwijzende Pesach alleen van ongezuurde broden sprake is, niet van wijn.
Omschrijving: beeld van Hostiewonder van Antonius
Kunstenaar: Hendrik Peeters-Dievoort – RKD
Hoogte: ca. 2 meter
Jaar: 1868
Materiaal: hout
Locatie: preekstoel
Het verhaal:
Legende met de ezel. Antonius leefde in de tijd (12e eeuw) dat de ketterij der Albigenzen zich wijd had verspreid. De Albigenzen loochenden de godheid van Christus, en geloofden ook niet in de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de eucharistie. Antonius trad in zijn preken herhaaldelijk tegen hen op: “Op het altaar gebeurt de wezensverandering van brood en wijn in het lichaam en bloed van Christus. Het lichaam dat door de maagd ter wereld werd gebracht, dat aan het kruis hing, dat in het graf lag, dat op de derde dag verrees, dat naar de rechterhand van de Vader opsteeg: dat lichaam wordt dagelijks door de priester geconsacreerd en aan de gelovigen uitgereikt.” Een leider der Albigenzen bleef echter ontkennen. Daarop koos Antonius een wel heel opmerkelijke manier om de man te overtuigen. Hij wilde wedden, dat de ezel van de Albigens wel eerbied aan de hostie zou betuigen waar zijn meester dat niet deed! Om te beginnen kreeg het dier drie dagen geen eten meer. Daarop werd de voerbak tot de rand gevuld. Nu hield Antonius het dier de heilige hostie voor. Het liet zijn voerbak voor wat die was en ging onmiddellijk door de knieën om zijn eerbied te betuigen. Waarop de ketter zich inderdaad bekeerde.
Deze schepping vertelt een beeldverhaal in hout over het leven, de wonderen en dood van de heilige Antonius van Padua. De beeldengroep aan de voet verhaalt van het hostiewonder in Rimini. De panelen op de kuip en de deur laten legendes zien uit het leven van de heilige. In de trapleuning zijn portretten van de vier evangelisten opgenomen, ieder met zijn eigen symbool in het klein erbij: Matteus met de engel, Marcus met de leeuw, Lucas met het rund en Johannes met de adelaar. Boven de kap bevinden zich de wapens van de eerste bisschop van Breda Johannes van Hooydonk (1853-1867) en bisschop Joannes van Genk (1867-1874) en het wapen van het bisdom Breda.
Omschrijving: Maria met kind Jezus
Hoogte: ca.
Jaar: 1900
Materiaal: marmer, koper en brons
Het verhaal:
Het Maria-altaar bevindt zich rechts voorin de kerk.
Maria werd onmiddellijk na haar dood in de hemel opgenomen en door God tot koningin gekroond. Ze heeft een kroon op haar hoofd en draagt een scepter. Een scepter (of schepter) is een staf, meestal voorzien van een dikker uiteinde aan de bovenkant, die geldt als machtsymbool van een godheid, koning of keizer en daarom tot de regalia behoort. Traditiegetrouw draagt Maria kind Jezus op de linkerarm maar bij deze afbeelding heeft de kunstenaar gekozen om kind Jezus op haar rechter arm te zetten. Haar rode ondergewaad duidt op haar waardigheid God te hebben mogen dragen, de blauwe mantel geeft haar menselijkheid aan.
De foto toont alleen het beeld van de altaar.
Omschrijving: Antonius van Padua
Hoogte: ca.
Jaar: 1899
Materiaal: marmer, koper en brons
Het verhaal:
Het Antoniusaltaar bevindt zich links voorin de kerk.
Antonius sloot zich in 1210 aan bij de augustijnen in Lissabon. In 1212 verhuisde hij naar Coimbra om niet langer door familieaangelegenheden gestoord te worden in zijn geestelijke ontwikkeling. Onder de indruk gekomen van de eerste martelaren van de minderbroeders sloot hij zich in 1220 bij hen aan. Hij trok naar Noord-Afrika om daar het christelijk geloof te verspreiden onder de moslims. Later was zijn werkterrein Frankrijk en Italië. Waarschijnlijk werd hij in 1222 te Forlì tot priester gewijd. Veel mensen vonden door zijn toedoen de weg naar het katholieke geloof. Op last van Franciscus van Assisi doceerde hij theologie aan zijn medebroeders. In 1227 benoemde Johannes Parenti, de toenmalige generaal-overste van de minderbroeders hem tot provinciaal van de Romagna in Italië, waar hij van 1222 tot 1224 al predikend had rondgetrokken. In 1230 vroeg en kreeg hij ontslag omdat zijn gezondheidstoestand verslechterde. Hij stierf in 1231 en werd nog geen jaar later door paus Gregorius IX heilig verklaard. In 1946 werd hij als ‘leraar van het evangelie’ tot kerkleraar uitgeroepen.
Antonius is de patroonheilige van de franciscanen, verloren voorwerpen, vrouwen en kinderen, armen, bakkers, mijnwerkers, het huwelijk, reizigers en verliefden en patroon tegen schipbreuk, de pest en koorts. Men bad tot hem tijdens het zoeken en op sommige plaatsen keerde men zijn beeld zolang naar de muur tot datgene wat men zocht teruggevonden was.
Rond zijn graf in Padua is de basiliek Basilica di Sant’Antonio gebouwd.
In Lissabon zou het kerkje Santo António à Sé gebouwd zijn op de plaats waar Antonius werd geboren. Hij is een zeer geliefde heilige in de Portugese hoofdstad. Sinds 1934 is Antonius een beschermheilige van Portugal en 13 juni is er een officiële feestdag.
Antonius van Padua (Toontje van de verloren voorwerpen) wordt vaak afgebeeld in een Franciscaanse habijt (of pij) met kruisbeeld of lelietak in de rechterhand en in de linkerhand een boek waar kind Jezus op zit. Soms op wolk of met ezel naast zich. Bij dit beeld zit het kind rechtstreeks op de hand zonder het boek. Meestal is een pij donkerbruin of zwart gekleurd maar de camaldulenzers hebben een witte pij en worden de witte benedictijnen genoemd. De pij reikt tot de voeten en wordt bijeengehouden door een koord of leren riem. Aan het koord hangt links meestal een ketting met een christuskruis en rechts een van de uiteinden van het koord met daarin drie knopen. Deze knopen staan symbool voor de Drie-eenheid (de Vader, de Zoon en de Heilige geest). De stof is van iets dikkere, grove textiel met een hoofdkap.
De foto toont alleen het beeld van de altaar.
Omschrijving: beeld van Heilige Familie
Hoogte: ca. 1,5 meter
Materiaal: hout
Het verhaal:
Dit is geen gewoon familieportret. Het Kind Jezus staat centraal. De positie en houding van zijn ouders, Maria en Josef zeggen iets over de verhoudingen van het gezin.
Dit beeld is geplaatst aan de rechter achterzijde van het schip. In kerkelijke termen heet dit narthex, soms ook atrium of paradijs genoemd. Oorspronkelijk was de narthex een voorhal of portaal en maakte deel uit van de galerij om het atrium (voorhof) van vroegchristelijke kerken. Later kreeg de narthex het karakter van een portiek. Men veronderstelt dat catechumenen (doopleerlingen) en penitenten (boetelingen) hier mochten staan. Waar het atrium later verviel, ging de narthex deel uitmaken van de kerk zelf en werd meer een besloten ontmoetingsruimte. Als onderdeel van de ingang ligt de narthex traditioneel aan de westzijde van de kerk.
Achter het hoofd van Jezus is een aureool, stralenkrans of nimbus afgebeeld. Het is een ring van licht om het lichaam van goddelijk of heilige personen. Een aureool kan ook de straling of lichtkrans aanduiden – doch minder juist – die alleen het hoofd omgeeft.
Omschrijving: beeld van Heilig Hart van Jezus
Hoogte: ca. 1,8 meter
Materiaal: hout
Het verhaal:
In de zeventiende eeuw had Margaretha Maria van Alacoque een aantal verschijningen, waarbij Jezus haar zijn Heilig Hart toont en haar een aantal beloftes deed voor degenen die het Heilig Hart in ere houden. Aan het eind van de negentiende eeuw bloeide de devotie voor Jezus Heilig Hart op. Het Hart van Jezus wordt in de kunst gewoonlijk afgebeeld als een geopende borstkas met daarin een bloedrood hart met een vlam. Het hart staat voor de persoon van Christus’ Leven en Lijden, terwijl de vlam de Liefde en Barmhartigheid representeert.
Dit beeld is geplaatst aan de linker achterzijde van het schip.
Heilig Hart beelden komen frequent voor in de katholieke streken. Ze komen voor in kerken, kloosters(tuinen) maar ook in woonwijken. In de gemeente Breda zijn maar liefst 11 Heilig Hartbeelden te vinden. Meestal zijn de beelden in wit steen of marmer gemaakt. Deze is chique deels in goudkleur geschilderd.
foto
Omschrijving: beeld van Christus
Hoogte: ca.
Jaar:
Materiaal: steen
Locatie:
Het verhaal:
Jezus zit op de hemeltroon. Deze bestaat uit een regenboog en wordt gedragen door de vleugels van engelen. Hij houdt zijn armen wijd uitgespreid. Links en rechts van Jezus knielen heiligen voor Hem neer.
Naam: Maria op de maansikkel
Omschrijving: Maria beeld
Kunstenaar: Marc Koreman – RKD
Hoogte: ca. 80 cm
Jaar: 2006
Materiaal: brons
Het verhaal:
In de Mariakapel aan de linker achterzijde van de kerk staat dit beeld van de moeder van Jezus. Maria werd onmiddellijk na haar dood in de hemel opgenomen en door God tot koningin gekroond. Ze heeft een kroon op haar hoofd en draagt een scepter. Een scepter (of schepter) is een staf, meestal voorzien van een dikker uiteinde aan de bovenkant, die geldt als machtsymbool van een godheid, koning of keizer en daarom tot de regalia behoort. Op haar arm draagt ze Kind Jezus. Staande op een maansikkel met een lerende Jezus op haar arm, is Maria de koningin van de hemel maar ook de zorgende en bemiddelende Moeder van haar Zoon.
De maansikkel is het klassieke symbool van kuisheid. De beeltenis is grotendeels gebaseerd op de Openbaring van Johannes, waar staat: “Er verscheen een groot teken aan de hemel: een vrouw, bekleed met de zon, de maan onder haar voeten” (Openb. 12, 1).
De wassenaar (maansikkel) is ook een veel gebruikt heraldisch symbool en een belangrijk symbool van de islam. Het staat ook op de vlag van Turkije. In West-Europa komt het symbool vaak terug in wapenschilden van plaatsen met een verleden in de Kruistochten, zoals Dokkum, Wassenaar en Oosterhout.
Omschrijving: beeld paus Johannes Paulus II
Hoogte: ca. 30 cm
Materiaal: brons
Locatie: Mariakapel, links achter in de kerk
Het verhaal:
In de Mariakapel aan de linker achterzijde van de kerk staat dit beeld van paus Johannes Paulus II.
Paus Johannes Paulus II, geboren als Karol Józef Wojtyła ak (Wadowice, 18 mei 1920 – Vaticaanstad, 2 april 2005), was een Pools priester die aartsbisschop en kardinaal werd en uiteindelijk op 16 oktober 1978 werd verkozen tot 264ste paus van de Rooms-Katholieke Kerk. Hij was de opvolger van de plotseling overleden Johannes Paulus I. In zijn hoedanigheid van paus was hij tevens soeverein van Vaticaanstad, alsook bisschop van Rome.
geen foto beschikbaar
Omschrijving: Maria beeld, moeder van Smarten
Hoogte: ca.
Jaar: ca. 1680
Materiaal: lindehout
Locatie: ontmoetingsruimte, links van de kerk
Het verhaal:
De barokke Maria kijkt omhoog, haar handen bij elkaar gevouwen rond haar hart dat doorstoken is met een zwaard van verdriet, zoals Simeon aan Maria had voorspeld: “En uw eigen ziel zal door een zwaard worden doorboord” (Lc. 2,35).
Kunst in de gemeente Breda 